Układ żucia to niezmiernie ważny, dynamiczny i złożony element w naszym organizmie. Ze względu na integrację nerwów głowy i szyi oraz czynnościową współzależność czaszki i odcinka szyjnego kręgosłupa, kości gnykowej, obręczy barkowej oraz jego połączenia mięśniowo-powięziowego z dalszymi regionami ciała, może powodować na pozór nie związane z nim problemy. Przykładem jest badanie przeprowadzone przez Thalakotiego i in. opublikowane w magazynie “Headache”. Wykazał on, że aktywacja neuronów trójdzielnych prowadzi do zmian w sąsiednich gleiach, które obejmują komunikację przez szczeliny i sygnalizację parakrynną. Gałęzie nerwu trójdzielnego unerwiają także tętnicę szyjną wewnętrzną, jego sensytyzacja w obrębie zwoju powoduje wzrost stężenia CGRP (peptyd zależny od genu kalcytoniny), co przyczynia się do bólów głowy o różnym charakterze.
Zaburzenia skroniowo-żuchwowe (TMD) to heterogenna grupa chorób układu mięśniowo-szkieletowego i nerwowo-mięśniowego. Są one częstą przyczyną wizyt u lekarzy różnych specjalizacji. TMD dotyka do 15% dorosłych, najczęściej w wieku 20-40 lat. Etiologia jest wieloaspektowa, obejmująca czynniki biologiczne, środowiskowe, społeczne, emocjonalne i poznawcze.
Główne objawy:
Głowa: ból okolicy czołowej, skroni oraz o charakterze zatokowym, migrenowym, przeszywający z tyłu głowy, skalp wrażliwy przy dotyku, zawroty.
Narząd żucia: klikanie lub przeskakiwanie, odgłosy tarcia, ból okolicy policzków, niekontrolowane ruchy żuchwy, zwichnięcia, zaciskanie zębów, bruksizm, bruksomania, ograniczone otwieranie, brak płynnego otwarcia, zablokowanie otwarcia lub zamknięcia ust.
Słuch: syczenie, brzęczenie, dzwonienie, pogorszenie słuchu, ból ucha bez infekcji, „zatkane ucho”.
Odcinek szyjny: ból, zmniejszona ruchomość, zmiana kąta czaszkowo-szyjnego, ból gardła bez infekcji, zapalenie krtani, problemy z przełykaniem, uczucie „guli w gardle”, skolioza, drętwienie kończyn górnych, auto manipulacje.
Wzrok: ból za okiem, suche i/lub przekrwione oczy, wrażliwość na światło, pogorszenie wzroku.
Najbardziej znaną dysfunkcją jest przemieszczenie dysku stawowego, które może być spowodowane nieprawidłowym kształtem czaszki lub napięciem mięśniowym, urazem, nieprawidłowym leczeniem dentystycznym lub ortodontycznym etc. Najpowszechniejszym narzędziem używanym do oceny zgryzu, zanim podejmiemy jakiekolwiek działania jest klasyfikacja wg. Angle’a wyróżniająca cztery klasy zgryzu:
Klasa I: Prawidłowa pozycja zębów bocznych górnych w stosunku do zębów bocznych dolnych. 4 punkty podparcia 13 i 23 na 38 i 48 oraz 16 i 26 na 36 i 46. Broda i nos w jednej linii, dużo miejsca dla języka.
Klasa II/1: Retrognathia, 2 punkty podparcia 16 i 28 na 36 i 46. Żuchwa cofnięta do tyłu, szczęka z przodu, mało miejsca dla języka, tylne zęby ulegają zniszczeniu.
Klasa II/2: Okluzja dystalna, żuchwa mocno do tyłu, uszkodzenie TMJ, przednie górne zęby są zakrzywione do wew. co powoduje
uszkodzenie dolnych zębów. Brak miejsca dla języka.
Klasa II/2: Prognathia, górne zęby ustawione za dolnymi, broda i żuchwa wysunięta nienaturalnie do przodu poza profil czoła. Brak punktów podparcia.
Oprócz tego oceniamy symetrię i proporcję twarzy, która powinna być podzielona na 3 równe części: od linij włosów do brwi, od brwi brwi do punktu osadzonego tuż pod nosem oraz od punktu pod nosem do brody. Oceniamy również odległość kącika ust do kącika oka, oraz odległości ust od nosa.
Przedstawione założenia po skonfrontowaniu z badaniami odnalezionymi w bazach naukowych takich jak: PubMed, ScienceDirect, GoogleScholar przedstawia się następująco:
Materiał
Badanie 1: 156 pacjentów, zakwalifikowanych wg kryteriów TMD. Grupę kontrolną stanowiło 68 osób. Badanie 2: 776 osób w wieku ≥ 15 zakwalifikowanych wg kryteriów diagnostycznych TMD. Badanie 3: 40 pacjentów ze wskazaniami do operacji ortognatycznej w celu skorygowania deformacji III°wgAngle’a. Badanie 4: 84 dzieci w wieku 7.3±1.7, włączonych w procedurę przesiewową w kierunku celiakii, przebadanych w zakresie ortodontycznym, ortoptycznym i oftalmologicznym.
Wyniki
Badanie 1: Grupa kontrolna: 30,9% ból migrenowy oraz 14,7% napięciowy ból głowy. Grupa badana: 55.3% ból migrenowy, 30.2 % ból napięciowy. Analiza statystyczna chi kwadrat wykazała relację bólu o typie migrenowym i TMD (p= .000). Badanie 2: 776 pacjentów z TMD, 58.2% posiadało co najmniej jeden objaw otologiczny, 52 % cierpiało na bruksizm. Analiza binarnej regresji logistycznej wykazała związek TMD z występowaniem bruksizmu oraz objawów otologicznych (p < 0.01). Badanie 3: Zmiany posturalne zlokalizowane w większości struktur anatomicznych. Główna zmienna to przesunięcie środka ciężkości w kierunku przednim (43.77%). Badanie 4: Test chi kwadrat z poprawką Yatesa oraz test Fishera wykazał związek pomiędzy wadą wzroku a nieprawidłowym zgryzem oraz zbaczaniem żuchwy (p<0.05).W związku z powyższym, można wyciągnąć następujące wnioski:
- Dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych mogą wpływać na narząd: wzroku, słuchu, żucia, na przełykanie treści pokarmowych oraz bóle kręgosłupa i głowy.
- Leczenie stawów skroniowo-żuchwowych oraz powiązanych z nimi problemów wymaga interdyscyplinarnego podejścia uwzględniającego fizjoterapeutę, lekarza pierwszego kontaktu, dentystę, ortodontę, psychologa, neurologa, laryngologa, logopedę etc.
W dobie obecnego pośpiechu, stresu, nieprawidłowych nawyków, warto kontrolować swój układ stomatognatyczny u fizjoterapeuty lub dentysty specjalizującym się w przedstawionym temacie.
Dbajmy zatem o nasz narząd żucia!
—-
Bibliografia:
- A. Bochenek, M. Reicher: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów i lekarzy, 1981
- Essentialorthodontics, B. Thilanderi in., 2017
- H. J. M von Piekartz, L. Bryden, CraniofascialDysfunctionand Pain: Manual Theraphy, Assessmentand Management, 2010
- H. J. M von Piekartz, CraniofascialPain. NeuromusculosceletalAssesment, Trearmentand Management, 2007
- P.Selvaratnam, Headache,OrofascialPainand Bruxism, Diagnosis and MultidisciplinaryApproaches To Management, Elsevier, Edinburg, 2009
- J. G Travell, D. G Simons, MiofascialPainand Disfunction: TheTriggerPoint Manual, 1986
- A. V Apkarian, Painperceptionin relationto emotionallearning. Cur. Opin. Neurobiol, 2008:18
- J.Gifford,Pain, The tissueand nervoussystem: a conceptualmodel, Physiotherapy1998, 84:1
- B.Thilander, K. Bjerklin, L. Bondemark.EssentialOrthodontics, John Wiley& Sons, 2017
- J.Dommertholt, C. Bron, J. Franssen, Miofascialtriggerpoints: anevidenceinformedreview. J. Man. Manip. Ther, 2016:14